Een studente liet zich in de marge van een mondeling examen ontvallen hoe zwaar de examenperiode woog op haar en haar gezin. Een van haar dochters had gevraagd of ze wel sliep. Dat komt ervan als kinderen mama voor het slapengaan en bij het ontwaken over een cursus gebogen zien zitten.

Haar verhaal bevestigde mijn beeld van haar als een heel gemotiveerde sterke leraar in spe. Tegelijk paste dit verhaal niet in mijn plaatje van de immer opgewekte dertiger die haar job opgezegd had en mooi op koers zat om haar lerarendroom waar te maken. Anders gezegd, instinctief leid ik uit een grote aandacht en actieve deelname in de lessen af dat studenten heel gemotiveerd zijn. Blijkbaar stel ik me in dergelijke gevallen geen vragen over de druk die deze studenten ervaren. Als ik me al vergis in een assertieve en open studente, hoe sterk zal ik me dan niet vergissen in meer gesloten of minder aandachtige studenten? Wat weet ik over hun motivatie en de druk waaronder ze werken, die misschien ook hun aandacht afleidt? Kleurt wat ik weet of vermoed over motivatie, druk en aandacht van studenten hoe ik hun prestaties inschat en hoe ik met hen omga?

Zoals wellicht alle docenten en leraren vorm ik me tijdens de lessen onbewust een beeld van mijn studenten. Van mijn eerste indruk ben ik me bewust, al was het maar omdat ik er les over geef. Waar ik minder bij stilsta, is hoe mijn beeld evolueert. Welke nieuwe info krijg ik binnen? Ga ik er gericht naar op zoek? Mag ik dat doen of heb ik genoeg aan hoe aandachtig ik hen inschat?

Uit meer persoonlijke stagebegeleidingen heb ik geleerd dat mijn inschatting van de motivatie van studenten vanuit de lessen weinig betrouwbaar en veel te oppervlakkig was. Er zijn studenten die in de les vrij weinig interesse toonden in kleuters en kleuteronderwijs, maar die helemaal opfleurden in de kleuterklas. Anderen toonden zowel in de les als op stage veel interesse, maar kwamen toch bijzonder moeilijk tot studeren. Zelfs die subgroep is divers. Er zitten studenten tussen met een heel druk sociaal leven, voor wie de vrees iets te zullen missen misschien de grootste zorg lijkt. Er zijn er ook andere, die hun focus niet op studeren krijgen, omdat ze overmand worden door dwingendere verantwoordelijkheden, zoals de zorg voor een ziek kind of een afhankelijke ouder.

Wat de inschatting van de motivatie en de druk op studenten voor een docent nog moeilijker maakt, is dat studenten heel verschillend omgaan met ogenschijnlijk even uitdagende omstandigheden zoals financiële en andere zorgen. De ene is misschien sterker dan de andere, maar ook de objectief en subjectief ervaren druk op studenten loopt uiteen. Student X wordt opgejaagd door de VDAB die verwacht dat ze in de vooropgestelde periode het diploma behaalt en door de eigen partner, student Y vindt bij die laatste emotionele steun en kan bovendien bij een netwerk terecht om leerstof te verduidelijken of een werkstuk na te lezen.

Hoe we als lesgevers naar leerlingen en studenten kijken, wat we al dan niet weten over hun thuiscontext en welke verdienste of schuld we hen toekennen voor hun prestaties, het bepaalt mee hoe we ons opstellen tegenover studenten. Zelfs binnen dezelfde klasgroep interageren we verschillend met individuele leden. Ik neem aan dat de meeste lesgevers een ontmoetende leerkrachtstijl hebben. Alle leerlingen en studenten varen wel bij die basishouding, maar ten aanzien van sommige leerlingen en studenten kost het meer moeite om die vol te houden. De meest uitdagende groep voor welwillende en competente docenten is niet de groep die rechtstreeks appel op hen doet of storend gedrag stelt, maar de groep die niets vraagt en amper signalen geeft.

Hoeveel aandacht schenk ik aan degenen die de mijne niet trekken? Te weinig. Het één-op-één gesprek van het mondelinge examen maakte me dat duidelijk. Het is niet dat sommige studenten in mijn blinde hoek vertoefden. Nee, ik zag hen wel, keek hen zelfs aan, maar drong te weinig aan om hierin het goede voorbeeld te zijn voor toekomstige leraren.

Johan De Wilde

Co-voorzitter Velov en lerarenopleider bij Odisee hogeschool

Bernard­_Staerck op Pixabay