Aan de relatie tussen scholen en ouders wordt relatief weinig aandacht geschonken in de media. En als het toch gebeurt, benadert men dit onderwijsthema vaak negatief. Ouders worden opgevoerd als dwarsliggers die zich niet neerleggen bij beslissingen van klassenraden of als ongeïnteresseerden die hun kinderen van school weghouden om een goedkopere vlucht te kunnen boeken. We hebben nood aan positieve verhalen, niet alleen om het dominante discours te doorbreken, maar ook om aan te tonen hoe waardevol ouder-schoolsamenwerking kan zijn voor alle actoren.

Succesverhalen over ouder-schoolsamenwerking geven ons moed, niet alleen omdat ze de negatieve berichten helpen relativeren, maar ze tonen ook dat het anders kan. Toch is het goed om problemen te erkennen en de oorzaken ervan onder ogen te zien. We pikken er drie uit.

• Interpretaties van wat goed is voor het kind/de leerling kunnen uiteenlopen.
• Zeker jonge startende leraren ervaren vaak enige handelingsverlegenheid ten aanzien van ouders. Ze zijn nieuw in de job en jonger dan de ouders van de leerlingen voor wie ze verantwoordelijk zijn. Bang om iets verkeerds te zeggen of te doen, gaan ze wel eens het contact uit de weg. Vroeg positief contact maken zou veel stress wegnemen én zowel hun werk als hun relatie met de ouders ten goede komen.
• Ouders hebben ook redenen om niet als eerste de stap naar de leerkracht te zetten. De ene heeft schrik aangesproken te worden over slecht gedrag of lage cijfers, de andere om ingeschakeld te worden als vrijwilliger op het schoolfeest op die ene vrije dag sinds lang. Andere ouders voelen zich onzeker door taalbarrières of beperkte schoolervaring. Ook de angst om als ‘slechte ouder’ gezien te worden, bijvoorbeeld bij financiële zorgen of als het thuis moeilijk loopt, valt niet te onderschatten.

De steeds terugkerende berichten over dalende scores van Vlaamse leerlingen op internationale tests zoals TIMMS, PIRLS en PISA, leggen veel nadruk op de leerkracht als lesgever, wat een verenging van de job is. Hoe belangrijk dat aspect ook is, er zijn er nog andere. Teamvergaderingen of oudercontacten organiseren zijn geen bijkomstigheden, laat staan planlast. Een te enge kijk op het lesgeven als dusdanig kan leerkrachten hun job enger doen definiëren, wat dan weer een onderliggende verklaring kan zijn voor een stroever contact tussen ouders en school.

Sterke schoolleiders en goede leerkrachten zijn verbinders. Ze vertrekken vanuit een positieve benadering van ouders en erkennen dat iedereen het beste wil voor zijn kind. Uitzonderingen die de regel bevestigen doen hen niet van gedacht veranderen, integendeel. Zelfs ten aanzien van ouders die in een persoonlijke crisis verkeren, blijven ze uitnodigende stappen zetten. Hun interesse in ouders gaat dieper dan die in het kind als leerling en de ouder als leerondersteuner.

Het klinkt paradoxaal, maar een fijn menselijk contact tussen leraren en ouders dat niet uitdrukkelijk functioneel van aard is, loont in de praktijk het meest. Het omgekeerde is ook waar, leraren en directies die louter strategisch communiceren en op samenwerking azen bereiken weinig.

Ouders  spreken leerkrachten die zich uitnodigend opstellen ook aan en consulteren hen omdat ze hen vertrouwen en erkennen in hun onderwijskundige en opvoedkundige expertise. In die goede verstandhouding wordt communiceren en samenwerken langs beide kanten veel minder als een opdracht ervaren, maar als iets natuurlijks en aangenaams dat alle partijen ten goede komt.

Niet alle starters kunnen socialiseren in scholen waar zulke positieve spirit hangt. Zij die dat geluk wel hebben en er mee voor gaan, merken dat zij in staat zijn om de overgrote meerderheid van de ouders van hun (indicator)leerlingen op het oudercontact te ontmoeten dankzij een door het team gedragen positief en aanklampend beleid. Huisbezoeken aan nieuwe leerlingen en persoonlijke inschrijvingen door de directeur zijn daar deel van. Een andere aanrader specifiek voor de basisschool is een jaarlijks terugkerend infomoment in de klas. Het is vaak een fijn ontmoetingsmoment voor alle ouders met de klassenleraar en met elkaar. In die sfeer kunnen leerkrachten hun hoge verwachtingen in de klas uitdrukken wat het wederzijds vertrouwen doet groeien.

De ervaring leert ons dat  scholen die het contact goed verzorgen ook de scholen zijn die tot een stilzwijgend maar sterk samenwerkingscontract komen. Het is de basis. Ouders springen bij en engageren zich wanneer ze welkom zijn en elkaar kennen. Scholen met feeling tonen dat goed samenwerken duizend vormen kan aannemen, van interesse hebben in wat het kind op school heeft geleerd, tot een verfborstel opnemen, in het bestuur zetelen, met de vrachtwagen op de speelplaats komen rijden binnen het thema vervoer, meedoen aan de taartenwedstrijd, wekelijks een uurtje leesouder spelen of als begeleider mee op schooluitstap trekken. Dat doen ze met een wederzijds gemeend dankjewel wat de samenwerking nog versterkt en vermenigvuldigt.

Ouderbetrokkenheid en -participatie is ingebed in een context. In België garandeert de staat het recht op onderwijs en neemt hij veel van de directe kosten voor zijn rekening, waar kinderen ook schoollopen. Niet overal in de wereld is de overheid in staat of bereid om de financiële drempel tot kwaliteitsvol leerplichtonderwijs te slechten. In sommige streken neemt de lokale gemeenschap of een beperkte groep van ouders niet alleen het initiatief om een school op te zetten voor de eigen kinderen, maar betalen ze ook het leeuwendeel van de kosten. In die context is ouderbetrokkenheid en -participatie iets heel anders. Ouders zijn soms letterlijk de werkgevers van de leerkrachten. De samenwerking is er vaak een stuk groter en directer. Naast een nood is het soms ook een deugd.

De Wilde, B. (2022). Betrokken ouders, betere leerresultaten? Klasse. https://www.klasse.be/542058/betrokken-ouders-betere-leerresultaten

Een week vol uitwisseling over ouderbetrokkenheid met Cleopatra | eNSPIRED

Lusse, M. (2015). Van je ouders moet je het hebben (1ste editie). Hogeschool Rotterdam Uitgeverij.

Ryckmans, A. & Lambrighs, H. (2025, herziene versie) De Betrokkenheidsboom van ouderbetrokkenheid naar ouder-schoolpartnerschap

Samaey, S., & Vettenburg, N. (2005). Instrument: Betrokkenheid van ouders bij het onderwijs. UGent https://biblio.ugent.be/publication/5914195/file/5914199.pdf

Stroetinga, Mirjam & Oonk, Bram (2024) Onmisbare ouders – een pleidooi voor Samenwerken met ouders aan opvoeding in het basisonderwijs. Tijdschrift voor Lerarenopleiders (45), 4, 1-6.

de vier auteurs van links naar rechts en van boven naar onder

foto’s: Larissa Celis